Charakterystyka kultury i sztuki starożytnego Rzymu i Grecji

Łukasz Mitrowiak 18 marca 2022

Starożytność, czyli inaczej antyk, pochodzi o łacińskiego słowa “antiqus” (dawny, starożytny), lub można inaczej nazwać tę epokę, czyli epoką klasyczną, co oznacza tylko, że artyści w tamtym czasie odnosili się w swojej twórczości do pierwotnej tradycji, przedstawiali rzeczywistość, doskonałe proporcję, harmonię i piękno. Dla krajów w obszarze Morza Śródziemnego charakterystyczne jest nazwa “kultura śródziemnomorska”.

RAMY CZASOWE I ICH CHARAKTERYSTYKA

W kulturze Greckiej wyróżnia się trzy podstawowe okresy:
okres archaiczny- od XII do V wieku- w związku z tym, że w tym okresie, w Grecji przewagę posiadały dwa plemiona, Dorytów i Jonów, istniały dwie przeciwstawne kultury, co spowodowało, że sztuka tworzona w tamtym okresie, polegała na rywalizacji między państwami- miastami.Duży wpływ na kulturę archaiczną miał Egipt i Bliski Wschód, a dzięki rozwojowi alfabetu, tworzyli tacy twórcy jak Homer, Hezjod, pierwsze działa liryczne i filozoficzne. W architekturze panował styl joński i dorycki.
okres klasyczny- V-IV w. p.n.e.- najważniejsze wydarzenia w tym okresie, to zwycięstwa Greków nad Persami, oraz dominacja Aten. Szczególnie rozwijała się architektura, teatr i rzeźba (Myron, Fidiasz, Poliklet) i działali tacy filozofowie jak Sokrates, Platon, Arystoteles.
okres hellenistyczny- od IV wieku p.n.e. do I wieku n.e.- w tym okresie Aleksander Wielki zlikwidował demokrację, a w jej miejsce ustanowił monarchię absolutystyczne w poszczególnych rejonach Grecji. Grecja stała się państwem synkretycznym, zwłaszcza kultura, ponieważ czerpała ze wzorców zza morza. Powstały nurty stoickie i epikurejskie. W I wieku naszej ery Grecja została podbita przez Rzym, i przejęła od niego kulturę, sztukę i obyczajowość.

ZASADY ESTETYCZNE

Podstawą w archaicznej Grecji była kalokagatia, czyli połączenie piękna zewnętrznego z przymiotami duchowymi, ponieważ Grecy utożsamiali piękno z dobrem. W zakresie ideałów estetycznych, wyróżniają się następujące różnice: porządek, harmonia, precyzja i symetria. Poglądy Pitagorasa wywarły istotny wpływ na pojęcie piękna, stąd bierze się zasada właściwego wyważenia proporcji, wyrażana m.in. w rytmicznych poematach lirycznych. Celem sztuki jest naśladowanie praw natury, czyli naśladowanie świata zewnętrznego (zasada mimesis).
Dzieło sztuki podąża za pewnym rodzajem piękna, jednak będzie podlegało pewnym zmianom. Klasyka sprowadza się do zrównoważenia proporcji i perfekcyjnego wyglądu. W architekturze efekt ten osiąga się nie tylko poprzez obliczenia matematyczne, ale także poprzez uwzględnienie złudzeń optycznych. Dlatego np. kolumny są nieco grubsze w jednej trzeciej swojej wysokości, co ma duże znaczenie dla sztuki z dwóch aspektów. Architektura, rzeźba i malarstwo rozumiane są jako techne, czyli rzemiosło. Z drugiej strony poezję i muzykę uważa się za ars (dzieła geniuszu). Sztuka jest święta, bo jest podporządkowana politeistycznej religii, i spełniała funkcje społeczne, jako wspólne dobro.

KULTURA I SZTUKA STAROŻYTNEGO RZYMU

Literatura Łacińska
Literatura w starożytnym Rzymie zaczęła rozkwitać w I wieku n.e., i głównie zostawała ona zapisywana po łacinie, a najsłynniejszymi pisarzami byli Wergiliusz i Cyceron.
Malarstwo
Malarstwo często było czerpane z Grecji, i często przedstawiano czynności życia codziennego. Obrazy czy rzeźby były też często spotykane na grobach, lecz nie przedstawiano na nich bóstw czy Bogów.
Retoryka
Retoryka w epoce imperium również celebrowała. Mówcy nigdy wcześniej nie mieli takiej kariery i bogactwa. Najsłynniejszymi retorykami łacińskimi i greckimi byli nauczyciele cezarów, którzy zostali konsulami i wstąpili do Senatu. Retoryka ówczesna była oderwana od jej politycznych i sądowych korzeni i wykorzystywana była głównie do wystąpień publicznych, które miały charakter czysto literacki. Promował model szkolnictwa wyższego, ale nie było miejsca na nauki ścisłe, takie jak matematyka, logika i inne nauki filozoficzne, które miały fatalny wpływ na rozwój Rzymu.
Rzemiosło
Głównymi przedstawicielami nauki i rzemiosła w Rzymie byli m.in. Heron z Aleksandrii- matematyk, mechanik, pracował nad badaniami, które potem stworzyły wzór dla maszyny parowej; Diofantos to twórca algebry; Klaudiusz Ptolemeusz stworzył “System matematyczny” inaczej zwanym “wielkim systemem”, “Nauki geograficzne” gdzie zawarł stworzoną przez siebie mapę świata wraz z komentarzami.
Architektura
Większą część dzieł, Rzymianie czerpali z łupów, kiedy garbowali Grecję.
Rzymską specjalnością okresu cesarskiego stała się tak zwana płaskorzeźba historyczna, czyli płaskorzeźba o tematyce historycznej. Najsłynniejszy przykład tej płaskorzeźby przedstawia podbój Dacji na 20-metrowej spirali wstęgowej biegnącej od góry do dołu kolumny rzymskiego Trajana, która ma 30 metrów wysokości.
Rzymianie mieli wielki wpływ na kształtowanie się architektury.
W II wieku p.n.e. nastąpiła rewolucja w technologii budowlanej (wprowadzili oni beton i stosowali zasady łuków), co umożliwiło wznoszenie kopuł, arkad i sklepień.
Do końca istnienia tradycyjnych religii budowle sakralne wzorowane były na świątyniach greckich. Rzymianie przejęli również portyk od Greków i przekształcili go w dużą, zamkniętą budowlę – bazylikę, która stała się najważniejszą budowlą w mieście – nawet w okresie republikańskim Forum Romanum było otoczone bazylikami, gdzie można wykonywać codzienne czynności niezależnie od pogody.

Główną siłą napędową rozwoju architektury rzymskiej są obiekty rekreacyjne i rozrywkowe. Większość wolnego czasu spędzali w łaźniach, które były odpowiednikiem siłowni. Brakuje im jednak funkcji edukacyjnych i sportowych. Największymi zajęciami rekreacyjnymi Rzymian były wyścigi konne i walki gladiatorów. Przedstawienie teatralne zostało zepchnięte za kulisy. Ponadto największym obiektem w rzymskim mieście nie jest teatr, ale cyrk – miejsce wyścigów powozów, amfiteatr – oraz igrzyska gladiatorów i wielkie łaźnie publiczne, które powstały w okresie Augusta. Największa może pomieścić jednocześnie tysiące osób, zapewniając architektom doświadczenie w budowie ogromnych betonowych sklepień, kopuł i filarów. Zdobyte doświadczenie wykorzystano do budowy budynków, które służyły cesarzowi, zwłaszcza kompleksu na Palatynie.